ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಸ್ವಾಮಿ ವ್ರತ (Sri Satyanarayana Swamy Vratha) ಮಾಡುವುದು ಪ್ರತಿ ಮನೆಯಲ್ಲೂ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ! ಮದುವೆಯ ಮರುದಿನ ಮನೆಗೆ ಬರುವ ನವದಂಪತಿಗಳೊಂದಿಗೆ (Couple) ಈ ವ್ರತವನ್ನು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಾರ್ತಿಕ ಮಾಸದಲ್ಲಿ, ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದಲ್ಲಿ, ಗೃಹಪ್ರವೇಶ, ಶುಭ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು (Auspicious) ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ವ್ರತವನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯದಂತೆ ಮಾಡುವುದು ನಮ್ಮ ಅಭ್ಯಾಸ. ಆದರೆ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಸ್ವಾಮಿ ವ್ರತವನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿ ಮಾಡಿ ಎಂದು ಏಕೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆಂದು ನಾವು ಯೋಚಿಸದೇ ಇರಬಹುದು! ಈ ವ್ರತವನ್ನು ವಾಡಿಕೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ಮುಂದುವರಿಸುವವರೂ ಇದ್ದಾರೆ (Spiritual). ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಸ್ವಾಮಿ ವ್ರತವು ನಮಗೆ ನಾರದರ ಪುಣ್ಯದಿಂದ ಲಭಿಸಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಕಲಹಪ್ರಿಯ ಎಂದು ಶಪಿಸುತ್ತೇವೆ. ಆದರೆ ಅವರು ಲೋಕಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ವ್ರತಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ ಇವರಿಗೆ ದೇವರ್ಷಿ ಸ್ಥಾನ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಹಾಗಾಗಿ ಈ ವ್ರತವನ್ನು ಜಾತಿ, ಧರ್ಮ, ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಯಾರು ಬೇಕಾದರೂ ಆಚರಿಸಬಹುದು. ಮಹಿಳೆಯರು ಸಹ ಇದನ್ನು ಆಕ್ಷೇಪಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಮಾಡಬಹುದು. ಈ ವ್ರತವನ್ನು ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿನ ದುಃಖಗಳು ದೂರವಾಗುತ್ತವೆ. ಸಕಲ ಸಂಪತ್ತು ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂತಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸಕಲ ಸೌಭಾಗ್ಯಗಳು ವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ಸ್ವತಃ ನಾರಾಯಣನು ನಾರದನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.
ಮೇಲಾಗಿ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಕೇವಲ ವಿಷ್ಣುವಿನ ರೂಪವಲ್ಲ! ಆತ ಕಲಿಯುಗದ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ ದೇವರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಶ್ರೀ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಸ್ವಾಮಿ ಮೂಲತೋ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪಾಯ ಮಧ್ಯತಶ್ಚ ಮಹೇಶ್ವರಮ್ ಅಧತೋ ವಿಷ್ಣುರೂಪಾಯ ಪ್ರತ್ಯೇಕ್ಯ ರೂಪಾಯತೇನಮಃ ಎಂದು ಹೊಗಳಿದ್ದಾರೆ.
ಅಲ್ಲದೇ ಮದುವೆಯಾದ ತಕ್ಷಣ ಈ ವ್ರತವನ್ನು ಮಾಡುವುದರ ಕಾರಣವೂ ಇದರಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದೆ. ಹೊಸ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಡಲಿರುವ ನವದಂಪತಿ ಸಕಲ ಸೌಭಾಗ್ಯಗಳಿಂದ ವಿಜೃಂಭಿಸಲು ಆ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣನ ಆಶೀರ್ವಾದ ಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಕಾರಣದಿಂದ ಮೊದಲು ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಂಪತಿ ಗರ್ಭ ಧರಿಸುವ ಮೊದಲು ಈ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸಿದರೆ ಅವರಿಗೆ ಸಂತಾನ ಭಾಗ್ಯ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ವ್ರತವನ್ನು ನವದಂಪತಿಗಳು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಈ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ವ್ರತವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದರೆ ಶುಭ ದಿನವನ್ನು ನೋಡಬೇಕು. ಬಂಧು ಮಿತ್ರರನ್ನು ಕರೆಯಿಸಿ, ಪಂಚ ಭಕ್ಷ್ಯ ಪರಮಾನ್ನವನ್ನು ಮಾಡಿ, ಭಗವಂತನಿಗೆ ಹೂವು ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ, ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ದಕ್ಷಿಣೆ ತಾಂಬೂಲವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ, ಭೋಜನವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಬೇಕು.
ಸ್ನೇಹಿತರು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿಕರು, ಪ್ರಸಾದವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತರರಿಗೆ ನೀಡಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಮಾಡಿದರೆ ಅವರು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟಾರ್ಥಗಳು ಪೂರೈಸುತ್ತವೆ. ಈ ವ್ರತವು ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಫಲಪ್ರದವಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಮೂರ್ತಿಯು ನಾರದನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು ಮತ್ತು ಶೌನಕಾದಿ ಸೂತ ಮಹಾಮುನಿಗಳಿಗೆ ವಿವರಿಸಿದನು. ಈ ಸಂಪೂರ್ಣ ವ್ರತದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಸ್ಕಂದಪುರಾಣದ ರೇವಾಖಂಡದಲ್ಲಿ ನಾರದ ಮತ್ತು ನಾರಾಯಣನ ಸಂಭಾಷಣೆಯಾಗಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.