524 ವರ್ಷ ಹಿಂದಿನ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ವಿಶೇಷತೆ, ಇತಿಹಾಸವೇನು?
ತ್ರಿಪುರಾದಲ್ಲಿರುವ ಆಮೆಯ ಬೆನ್ನಿನ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು 1501ರಲ್ಲಿ ಮಾಣಿಕ್ಯ ದೊರೆ ಧನ್ಯ ಮಾಣಿಕ್ಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಧನ್ಯ ಮಾಣಿಕ್ಯ ತನ್ನ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ 'ಆದಿಶಕ್ತಿ'ಯಿಂದ ದೈವಿಕ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಮಾತಾಬರಿ ಅಥವಾ ತ್ರಿಪುರೇಶ್ವರಿ ದೇವಾಲಯ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಶಕ್ತಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಶಿವನ ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸತಿ ದೇವಿಯ ಬಲ ಪಾದ ಬಿದ್ದ ಸ್ಥಳವೇ ಈ ದೇವಾಲಯ.
Updated on: Sep 22, 2025 | 9:33 PM
ತ್ರಿಪುರ, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 22: ತ್ರಿಪುರದ ಗೋಮತಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉದಯಪುರ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಮಾತಾ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ (Tripura Sundari Temple) ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಾಚೀನ 51 ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಿವೆ. ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯರು ಮಾತಾಬರಿ ಅಥವಾ ತ್ರಿಪುರೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಶಿವನ ತಾಂಡವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಸತಿ ದೇವಿಯ ಬಲ ಪಾದದ ಒಂದು ಭಾಗವು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿತು. ಸೋಡಶಿ ಅಥವಾ ಲಲಿತಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮಾತಾ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ, ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ.
1501ರಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಜ ಧನ್ಯ ಮಾಣಿಕ್ಯ ಬಹದ್ದೂರ್ ಅವರು ಉದಯಪುರ ಹಿಂದಿನ ಮಾಣಿಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಅಗರ್ತಲಾದಿಂದ 60 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಆಮೆಯ ಹಿಂಭಾಗವನ್ನು ಹೋಲುವ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಮಹಾರಾಜ ಧನ್ಯ ಮಾಣಿಕ್ಯ ಬಹದ್ದೂರ್ ಅವರ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ 1501ರಲ್ಲಿ ಪರಮಾತ್ಮ ಅಥವಾ ಆದಿಶಕ್ತಿ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ ಬಳಿಕ ಇದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ದೀಪಾವಳಿಯಂದು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ 2 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಭಕ್ತರು ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ದರ್ಶನ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ಮಾತಾ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿ
ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದೇವಾಲಯವು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ವೈಷ್ಣವ ಮತ್ತು ಶಾಕ್ತ ಪಂಥಗಳನ್ನು ಸೇತುವೆ ಮಾಡುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಏಕತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ‘ಶಾಲ್ಗ್ರಾಮ್ ಶಿಲಾ’ ಅಥವಾ ಕಪ್ಪು ಜಿಯೋಡ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಶಕ್ತಿಪೀಠದಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿ ದೇವಿಯ ಜೊತೆಗೆ ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಇಂತಹ ಉದಾಹರಣೆ ಅಪರೂಪ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಈ ದೇವಾಲಯದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವೂ ಆಗಿದೆ. ಇದು ಶಿವ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯ ಏಕತೆಯ ದೈವಿಕ ತಾಣವಾಗಿದೆ, ಇದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.
ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಜನಿಗೆ ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ನಿಂದ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ತರುವಂತೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಾಯಿತು, ಅದು ಆಗ ದೊಡ್ಡ ರಾಜ್ಯವಾದ ತಿಪ್ಪೇರಾ ರಾಜ್ಯದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ನಂತರ, ಅವರು ದೇವಾಲಯದ ಬಳಿ ಒಂದು ಕೊಳವನ್ನು ಅಗೆಯಲು ಆದೇಶಿಸಿದರು. ಉತ್ಖನನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೇವತೆಯ ವಿಗ್ರಹ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಅದು ಛೋಟಿ ಮಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ರಾಜನು ಇಂದಿನ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಕನ್ನೌಜ್ನಿಂದ ಇಬ್ಬರು ಪುರೋಹಿತರನ್ನು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಆಚರಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ನಿಯೋಜಿಸಿದರು. ಇಂದಿಗೂ, ಆ ಎರಡು ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಅರ್ಚಕರ ಕುಟುಂಬಗಳ ವಂಶಸ್ಥರು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರಗೊಂಡ ಪುರಾತನ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ದೇವಾಲಯ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದ ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿ
ಮಾತಾ ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ದೇವಾಲಯ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದ ನಂತರ 2018ರಲ್ಲಿ ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಬಿಪ್ಲಬ್ ಕುಮಾರ್ ದೇಬ್ ಅವರು ದೇವಾಲಯದ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಡಾ. ಮಾಣಿಕ್ ಸಹಾ ಈ ವರ್ಷದ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಪೀಠ ಉದ್ಯಾನವನಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಿದರು. ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಸ್ಥಳದ ಭಾಗವಾಗಿ, ಸರ್ಕಾರವು ಎಲ್ಲಾ 51 ಹಿಂದೂ ಶಕ್ತಿಪೀಠ ದೇವಾಲಯಗಳ ಪ್ರತಿಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸುತ್ತಲೂ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ‘ಪೇಡಾ’ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವವರಿಗೆ, ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ‘ಭೋಗ್’ ಆಗಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಖೀರ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಾಡಿದ ಮೂರು ಅಂತಸ್ತಿನ ರಚನೆಯು 6,784 ಚದರ ಮೀಟರ್ನ ನೆಲ ಮಹಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಲಾಬಿಗಳು, 86 ಮಳಿಗೆಗಳು, ಬಹುಪಯೋಗಿ ಸಭಾಂಗಣಗಳು, ಪ್ರಸಾದ್ ಘರ್, ವಸತಿ ನಿಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಗೆ ವಸತಿ ನಿಲಯಗಳಿವೆ. ಶಕ್ತಿಪೀಠ ಉದ್ಯಾನವನವು ಆಹಾರ ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು, ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ಹೊಂದಿರುವ ರಸ್ತೆಗಳು, ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ಭೂದೃಶ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಗಳು, ಸ್ಮಾರಕ ಅಂಗಡಿಗಳು, ಅತಿಥಿಗಳಿಗೆ ವಸತಿ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
ಇನ್ನಷ್ಟು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುದ್ದಿಗಳನ್ನು ಓದಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ
