ಏನಿದು ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿ? ಅವುಗಳ ಪಾತ್ರವೇನು?

ದೆಹಲಿ ಆಗಸ್ಟ್ 16: ಸಂಸತ್​​ನ (Parliament) ಎರಡೂ ಸದನಗಳಲ್ಲಿ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದಾಗ ಶಾಸಕಾಂಗ ವ್ಯವಹಾರವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಕಾನೂನು ರಚನೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿದ್ದು, ಸಂಸತ್ತಿನ ವಿವರವಾದ ಚರ್ಚೆಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತ ಸಮಯವಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ರಾಜಕೀಯ ಧ್ರುವೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ನಿಲುವು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿರುವ ತೊಡಕು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸಂಸತ್ತಿನ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಶಾಸಕಾಂಗ ವ್ಯವಹಾರವು ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ  ತನಿಖೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾದ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉತ್ತಮ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಮತ್ತು ಅವರ ಪರಿಣತಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ತಿಳುವಳಿಕೆಯುಳ್ಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಈ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು (Parliamentary committees) ಶಾಸಕಾಂಗ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿದ್ದು, ಶಾಸನವು ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು ಯಾವುವು? ಅವುಗಳ ಉದ್ದೇಶವೇನು?

ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು ಸಂಸತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯ ಸಮಿತಿ ಆಗಿದ್ದು, ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯಲು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಮಯದ ನಿರ್ಬಂಧದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಸಂಸತ್ತಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಚರ್ಚಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆ ಕೊರತೆಯನ್ನು ತುಂಬಲು ಶಾಸಕರ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯವೈಖರಿಯನ್ನು ನೋಡುವುದು ಈ ಸಮಿತಿಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿದೆ.

14 ಮತ್ತು 15 ನೇ ಲೋಕಸಭೆಯ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡಿದ ಲೋಕಸಭೆಯ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯಟ್‌ನ ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಪಿಡಿಟಿ ಆಚಾರಿ (ಪಿಡಿ ತಂಗಪ್ಪನ್ ಆಚಾರಿ), ಈ ಸಮಿತಿಗಳು ಪೂರೈಸುವ ಉದ್ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಬಜೆಟ್‌ಗಳ ಪರಿಶೀಲನೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಸಮಿತಿಗಳು ಸರ್ಕಾರದ ವಿವಿಧ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಇಲಾಖೆಗಳು ಮಂಡಿಸಿದ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಗಳು, ಅವುಗಳ ಬಜೆಟ್ ಹಂಚಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಷ್ಕೃತ ಬಜೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ಕೂಲಂಕಷವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತವೆ. ಸಮಿತಿಗಳು ಬಿಲ್‌ಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ವಿವರವಾದ ಪರಿಶೀಲನೆಯನ್ನು ಸಹ ನಡೆಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಸಮಿತಿಗಳು ಯಾವುವು?

ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ, ಎರಡು ವಿಧದ ಸಮಿತಿಗಳಿವೆ. ಸ್ಥಾಯಿ ಸಮಿತಿಗಳು, ಅವು ಶಾಶ್ವತವಾದವು ಮತ್ತು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಮಿತಿಗಳು, ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಇದು ಉದ್ದೇಶ ನಂತರ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರಲ್ಲ. ವಿವಿಧ ಇಲಾಖೆ-ಸಂಬಂಧಿತ ಸಮಿತಿಗಳು, ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹಣಕಾಸು ಸಮಿತಿಗಳಾದ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಅಕೌಂಟ್ಸ್ ಕಮಿಟಿ, ಪಬ್ಲಿಕ್ ಅಂಡರ್‌ ಟೇಕಿಂಗ್ ಕಮಿಟಿ ಮತ್ತು ಕಮಿಟಿ ಆಫ್ ಎಸ್ಟಿಮೇಟ್‌ಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸಮಿತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಸಮಿತಿಗಳು ಸ್ಥಾಯಿ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಕೆಳಮನೆಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುವ ವ್ಯವಹಾರ ಸಲಹಾ ಸಮಿತಿ (ಲೋಕಸಭೆ), ಸವಲತ್ತುಗಳ ಸಮಿತಿ, ಎಸ್‌ಸಿ ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಟಿ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಮಿತಿ ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣ ಸಮಿತಿಯು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಆಡಳಿತ ಸಮಿತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, 24 ಇಲಾಖೆ-ಸಂಬಂಧಿತ ಸಮಿತಿಗಳಿವೆ.ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 21 ಲೋಕಸಭೆಯಿಂದ ಮತ್ತು 10 ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಿಂದ ಹೀಗೆ ಒಟ್ಟು 31 ಸಂಸದರಿದ್ದಾರೆ.

ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಗಳು, ಜಂಟಿ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಟಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಪ್ರಮುಖ ವಿಷಯ ಅಥವಾ ವಿವಾದಾಸ್ಪದ ಶಾಸನವನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಅವುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡೂ ಸದನಗಳು ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪಿದಾಗ ಜಂಟಿ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಅದು ರಾಜ್ಯಸಭಾ ಸಂಸದರಿಗಿಂತ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ಲೋಕಸಭಾ ಸಂಸದರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಜೆಪಿಸಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಡೇಟಾ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಮಸೂದೆ, ನಾಗರಿಕರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೋಂದಣಿ ಮತ್ತು ಹರ್ಷದ್ ಮೆಹ್ತಾ ಹಗರಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.
ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ತಜ್ಞರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶಗಳಿರುತ್ತವೆ ಎಂದು ಆಚಾರಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಸಮಿತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಶುರುವಾಗಿದ್ದು ಯಾವಾಗ?

ಭಾರತವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆಯುವ ಮುಂಚೆಯೇ ಸಮಿತಿಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದವು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಇಲಾಖೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ಥಾಯಿ ಸಮಿತಿಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಏಪ್ರಿಲ್ 1993 ರಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು, ಅಂತಹ 17 ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಜುಲೈ 2004 ರಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಪುನರ್ರಚಿಸಿ 24 ಸಮಿತಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಪುನರ್ರಚನೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು 45 ರಿಂದ 31 ಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇಂದು, ಈ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ 8 ರಾಜ್ಯಸಭಾ ಸಚಿವಾಲಯದಿಂದ ಮತ್ತು 16 ಲೋಕಸಭಾ ಸಚಿವಾಲಯದಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿ ಸಮಿತಿಯು ಸುಮಾರು 31 ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅದರಲ್ಲಿ 21 ಮಂದಿಯನ್ನು ಲೋಕಸಭಾ ಸ್ಪೀಕರ್ ಮತ್ತು 10 ಮಂದಿಯನ್ನು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸಮಿತಿಗಳ ಸದಸ್ಯರ ಅವಧಿ ಒಂದು ವರ್ಷ.

ಕಂಟ್ರೋಲರ್ ಮತ್ತು ಆಡಿಟರ್ ಜನರಲ್ ಅವರ ವರದಿಯ ಮೂಲಕ ಸರ್ಕಾರದ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು 1921 ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರ ಸಮಿತಿಯು ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಿಂತ ಹಿಂದಿನದು ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: 2024ರಲ್ಲಿ ಮೋದಿ ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಧ್ವಜಾರೋಹಣ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದ ಖರ್ಗೆ ವಿರುದ್ಧ ಅನುರಾಗ್ ಠಾಕೂರ್ ವಾಗ್ದಾಳಿ

ಸಮಿತಿಗಳ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಡ್ಡಾಯವೇ?

ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಕೆಲವು ಸಮಿತಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಿತಿಗಳು ಸದನಕ್ಕೆ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ರವಾನೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಬಹುದು, ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರವು ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸ್ವೀಕರಿಸದಿರಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

ಹಲವಾರು ನಿರ್ಬಂಧಗಳಿಂದಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗದೇ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ಆಚಾರಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆಯವ್ಯಯದ ಕಾಳಜಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ, ಮತ್ತು ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಅನುಸರಣೆಯಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ಆಕ್ಷನ್ ಟೇಕನ್ ವರದಿಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಏಕೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರು ವಿವರಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಚಿವರಾಗಿರುವ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಗಳು ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. 2019 ರ ಬಾಡಿಗೆ ತಾಯ್ತನ (ನಿಯಂತ್ರಣ) ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ರಚಿಸಲಾದ ಬಿಜೆಪಿ ಸಂಸದ ಭೂಪೇಂದರ್ ಯಾದವ್ ನೇತೃತ್ವದ 2020 ರ ಸಮಿತಿಯು ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಗಳ ಇತ್ತೀಚಿನ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಮತ್ತಷ್ಟು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುದ್ದಿಗಳಿಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ