ಇಂದು ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ – ವಿದ್ಯಾದೇವತೆ ಶಾರದೆ ಅವತರಿಸಿದ ದಿನ, ಸರಸ್ವತಿಯ ಅವತಾರ ಹೇಗಾಯಿತು ಗೊತ್ತಾ?

ಹಿಂದೂ ಪಂಚಾಂಗದ ಪ್ರಕಾರ ಮಾಘ ಶುದ್ಧ ಪಂಚಮಿ, ಈ ದಿನವನ್ನು ಶ್ರೀಪಂಚಮಿ ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀಪಂಚಮಿಯ ದಿನ ವಿದ್ಯೆಗೆ ಅಧಿದೇವತೆಯಾಗಿರುವ ಸರಸ್ವತಿ ಅವತರಿಸಿದ ದಿನ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ. ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ನೆನೆದು ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುವಂಥ ಹಬ್ಬವೂ ಆಗಿದ್ದು, ವಿದ್ಯಾ ದೇವತೆ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಬಾರಿ 2022ರಲ್ಲಿ ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ಮುಹೂರ್ತ ಹೀಗಿದೆ: ಶನಿವಾರ ಫೆಬ್ರವರಿ 5 – ಬೆಳಗ್ಗೆ 07:07 ರಿಂದ 12:35 ವರೆಗೆ ಅವಧಿ – 5 ಗಂಟೆ 28 ನಿಮಿಷ. Vasant Panchami on Saturday, February 5, 2022 07:07 AM to 12:35 PM

ವಸಂತ ಪಂಚಮಿಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವ: ವಸಂತ ಪಂಚಮಿಯ ಆಚರಣೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಿದರೆ ದ್ವಾಪರ ಯುಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಈ ಆಚರಣೆ ನಡೆದಿರುವುದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಭಾಗವತ ಹಾಗೂ ಇನ್ನಿತರ ವೈಷ್ಣವ ಗ್ರಂಥಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಗೋವರ್ಧನ ಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಘ ಶುದ್ಧ ಪಂಚಮಿಯ ದಿನದಂದು ಅದ್ಧೂರಿಯಾಗಿ ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ನಡೆದಿರುವ ಉಲ್ಲೇಖಗಳಿವೆ. ಈ ದಿನದಂದು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ನೃತ್ಯವನ್ನು ನೋಡಲು ಚಂದ್ರನೂ ಅಸ್ತಮನಾಗದೇ ಬ್ರಹ್ಮನ ಒಂದು ರಾತ್ರಿಯಷ್ಟು ಕಾಲದವರೆಗೆ ಹಾಗೆಯೇ ಇದ್ದ, ಆದ್ದರಿಂದ ಗೋವರ್ಧನ ಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ನೃತ್ಯ ಮಾಡಿದ ಪ್ರದೇಶ ಚಂದ್ರ ಸರೋವರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿ ಅವತರಿಸಿದ ದಿನವೂ ಆಗಿದ್ದು, ಪೌರಾಣಿಕ ಉಲ್ಲೇಖಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಬ್ರಹ್ಮನ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಸರಸ್ವತಿ ಆವಿರ್ಭವಿಸಿದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸರಸ್ವತಿ ಆವಿರ್ಭವಿಸಿದ ನಂತರ ಬ್ರಹ್ಮ ತಪಸ್ಸನ್ನಾಚರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜ್ಞಾನ ಪಡೆದ ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಈ ದಿನದಂದು ಸರಸ್ವತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನಾಚರಿಸುವ ಪದ್ಧತಿ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ನಡೆದುಬಂದಿದೆ.

ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ಪೂಜಾ ವಿಧಾನ: ಇದೇ ಫೆಬ್ರವರಿ 5 ರ ಶನಿವಾರದಂದು ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಸಂತ ಪಂಚಮಿಯಂದು ಜ್ಞಾನದ ಮಾತೃ ದೇವತೆಯಾದ ಸರಸ್ವತಿ ಆರಾಧನೆಯ ದಿನವೂ ಹೌದು. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ‘ಸರಸ್ವತಿ ಪೂಜೆ’ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದರ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶವೇನು ಮತ್ತು ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಏನು? ಇದನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳು ಮೊದಲು, ಸರಸ್ವತಿಯ ರೂಪ ಅಥವಾ ಆಕೆಯ ಪ್ರಭಾವದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

ಧರ್ಮ ಗ್ರಂಥಗಳ ಪ್ರಕಾರ ತಾಯಿ ಸರಸ್ವತಿ ಕಲಿಕೆ, ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ, ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಮಾತಿನ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನವನ್ನು ನೀಡುವ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ಸೃಷ್ಟಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಆದ್ಯಾಶಕ್ತಿ ದೇವರ ಚಿತ್ತದಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ಐದು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿಕೊಂಡಳು. ಅವಳು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಂದ ರಾಧಾ, ಪಾರ್ವತಿ, ಸಾವಿತ್ರಿ, ದುರ್ಗಾ ಮತ್ತು ಸರಸ್ವತಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು.

ಈಕೆಗೆ ಇತರ ಹೆಸರುಗಳೂ ಇವೆ: ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ವಾಕ್, ವಾಣೀ, ಗೀ, ಗಿರಾ, ಭಾಷಾ, ಶಾರದಾ, ವಾಚಾ, ಶ್ರೀಶ್ವರೀ, ವಾಗಿಶ್ವರಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಿ, ಗೌ, ಸೋಮಲತಾ, ವಾಗ್ದೇವಿ ಮತ್ತು ವಾಗ್ದೇವತೆ ಹೆಸರುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಮಹಿಮೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವವೇ ಅಪಾರ. ಋಗ್ವೇದ 10/125 ಸೂಕ್ತದ ಎಂಟನೇ ಮಂತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ ವಾಗ್ದೇವಿ ಸೌಮ್ಯ ಗುಣಗಳ ಮಗಳು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ದೇವರುಗಳ ರಕ್ಷಕ. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸೃಷ್ಟಿ ಕೂಡ ವಾಗ್ದೇವಿಯ ಕೆಲಸ. ಅವರು ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ ಮತ್ತು ಅಧೀಕ್ಷಕರು. ವಾಗ್ದೇವಿಯನ್ನು ಸಂತೋಷಪಡಿಸಿದ ನಂತರ, ಮನುಷ್ಯನು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಸಂತೋಷಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ ಮನುಷ್ಯ ಜ್ಞಾನವುಳ್ಳವನು, ವಿಜ್ಞಾನಿ, ಶ್ರೇಷ್ಠ, ಮಹರ್ಷಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ.

ಭಗವತಿ ಸರಸ್ವತಿಯ ಆರಾಧನಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಆಚಮನ, ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಮೂಲಕ ನಿಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯ ಪಾವಿತ್ರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಿ. ನಂತರ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ. ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ಪೂಜೆಯ ನಂತರ ‘ಯಥೋಪಲಬ್ಧಪೂಜನಸಾಮಾಗ್ರೀಭಿಃ ಭಗವತ್ಯಾಃ ಸರಸ್ವತ್ಯಾಃ ಪೂಜನಮಹಂ ಕರಿಷ್ಯೇ’ ಈ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಓದಿ ನಂತರ ನೀರನ್ನು ಬಿಡಿ. ಇದರ ನಂತರ, ಗಣೇಶನನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ. ಒಂದು ಪೀಠವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಗೌರವದಿಂದ ಆಹ್ವಾನಿಸಿ ಮತ್ತು ವೇದ ಅಥವಾ ಪೌರಾಣಿಕ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವಾಗ ಭಗವತಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ. ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ‘ಶ್ರೀ ಐಂ ಸರಸ್ವತ್ಯೈ ಸ್ವಾಹಾ’ ಎನ್ನುವ ಅಷ್ಟಾಕ್ಷರ ಮಂತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಶ್ರೀಸರಸ್ವತಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಗೆ ಆರತಿ ಮಾಡಿ ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಿ.

ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು: ಮಂತ್ರ ಪಠಣೆಯ ಹೊರತಾಗಿ, ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟೂ ಸಂಗೀತ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಭಗವತಿಗೆ ಗಂಧ, ಪುಷ್ಪ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ. ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಪೆನ್‌ ಅನ್ನು ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯ ವಾಸಸ್ಥಾನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಲೇಖನಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸಬೇಕು. ಮಾಘ ಶುಕ್ಲ ಪಂಚಮಿಯನ್ನು ಅನಧ್ಯಾಯ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಸ್ತುಗಳು ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರಬೇಕು.

ಹಾಲು, ಮೊಸರು ಬೆಣ್ಣೆ, ಅಕ್ಕಿ, ಬಿಳಿ ಎಳ್ಳಿನ ಲಡ್ಡುಗಳನ್ನು, ಕಬ್ಬು ಮತ್ತು ಕಬ್ಬಿನ ರಸ, ಮಾಗಿದ ಬೆಲ್ಲ, ಜೇನುತುಪ್ಪ, ಬಿಳಿ ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರ, ಬಿಳಿ ಹೂವುಗಳು, ಬಿಳಿ ಉಡುಗೆ, ಬಿಳಿ ಅಲಂಕಾರ, ಖೋವಾ, ಶುಂಠಿ, ಮೂಲಂಗಿ, ಸಕ್ಕರೆ, ಅಕ್ಷತೆ, ಮೋದಕ, ಧೃತ, ಮಾಗಿದ ಬಾಳೆಹಣ್ಣು, ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯ, ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ, ತೆಂಗಿನ ನೀರು, ಶ್ರೀಫಲ, ಬದರಿಫಲ ಇತ್ಯಾದಿ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪೂಜೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.

ವಸಂತ ಪಂಚಮಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ: ಧರ್ಮ ಗ್ರಂಥಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣ ವಾಲ್ಮೀಕಿಗೆ ಸರಸ್ವತಿಯ ಮಂತ್ರವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದ್ದರು. ಮಹರ್ಷಿ ವಾಲ್ಮೀಕಿ, ವ್ಯಾಸ, ವಸಿಷ್ಠ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ಮುಂತಾದ ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಅವರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಅವರಿಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಭಗವತಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಆಹ್ಲಾದಕರಗೊಳಿಸಿ, ವಿಶ್ವವಿಜಯ ಎಂಬ ಸರಸ್ವತಿ ರಕ್ಷಾಕವಚದ ರಕ್ಷಣೆಯ ವರವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಭಗವತಿ ಸರಸ್ವತಿಯ ಈ ಅದ್ಭುತ ವಿಶ್ವವಿಜಯ ರಕ್ಷಾ ಕವಚವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಮುನಿಗಳು ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದರು. ಸಂಪತ್ತಿನ ಮೂಲವೇ ವಿದ್ಯೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ತಾಯಿ ಸರಸ್ವತಿ ವ್ರತದ ನಿಯಮ: 1. ವೇದಗಳು, ಪುರಾಣಗಳು, ರಾಮಾಯಣ, ಗೀತೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಗೌರವಿಸಬೇಕು. ದೇವಿಯ ದೈವಿಕ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕು, ಅಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಇಡಬಾರದು. 2. ಇದನ್ನು ಹಲಗೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಇಡಬೇಕು. ಮುಂಜಾನೆ ಎದ್ದು ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಬೇಕು. 3. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯ ವ್ರತವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು.

ಸರಸ್ವತಿ ಮಾತೆಯನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಹೇಗೆ?: ವಸಂತ ಪಂಚಮಿಯು ಕಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನದ ದೇವತೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭವಾಗಿದೆ. ತಾಯಿ ಶಾರದೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಸ್ನಾನದ ನಂತರ ಬಿಳಿ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಬೇಕು. ಪೂರ್ವ ಅಥವಾ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಮುಖ ಮಾಡಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕು. ಹಳದಿ ಬಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಯಿ ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕು. ಇದಾದ ನಂತರ ಅವರ ಮುಂದೆ ಪ್ರಸಾದವಾಗಿ ರೋಲಿ ಶ್ರೀಗಂಧದ ಕುಂಕುಮ, ಅರಿಶಿನ, ಅಕ್ಷತೆ, ಹಳದಿ ಹೂವುಗಳು, ಹಳದಿ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು, ಸಕ್ಕರೆ ಮಿಠಾಯಿ, ಮೊಸರು, ಕಡುಬು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಇರಿಸಬೇಕು. ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಲಗೈಯಿಂದ ತಾಯಿ ಶಾರದೆಗೆ ಬಿಳಿ ಚಂದನ, ಬಿಳಿ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ. ತಾಯಿಗೆ ಕೇಸರಿ ಮಿಶ್ರಿತ ಖೀರು ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುವುದು ಉತ್ತಮ. ನಂತರ ಅರಿಶಿನ ಅಥವಾ ಹರಳಿನ ಮಾಲೆಯೊಂದಿಗೆ ‘ಓಂ ಸರಸ್ವತ್ಯೈ ನಮಃ’ ಎಂಬ ಈ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಜಪಿಸಬೇಕು.

ವಸಂತ ಪಂಚಮಿಯ ಮಹತ್ವ: ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯು ಶುಕ್ಲ ಪಕ್ಷದ ಐದನೇ ದಿನದಂದು ಬ್ರಹ್ಮನ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು. ವಸಂತ ಪಂಚಮಿಯ ದಿನದಂದು ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವುದು ಇದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ. ಈ ದಿನದಂದು ಶಾರದಾ ದೇವಿಯನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಪೂಜಿಸುವುದರಿಂದ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಗೆ ಆಶೀರ್ವಾದವ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ವಸಂತ ಪಂಚಮಿಯನ್ನು ಶ್ರೀ ಪಂಚಮಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಸಂತ ಪಂಚಮಿಯ ದಿನವು ಶಿಕ್ಷಣ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಹೊಸ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಮಂಗಳಕರವಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಈ ದಿನವು ಗೃಹ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಮಂಗಳಕರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. (ಬರಹ: ಆಶಾ ನಾಗಭೂಷಣ)