ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆ “ಹುತಾತ್ಮ” ಪದ ಬಳಕೆ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ! ಯಾಕಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಲ, ಬೇರೆ ಯಾವ ಪದ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ -ಇಲ್ಲಿದೆ ಗಹನ ವಿಚಾರ

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸೇನೆ, ಪ್ಯಾರಾಮಿಲಿಟರಿ ಪಡೆಗಳಲ್ಲಿ (Indian Military) ಕರ್ತವ್ಯದ ವೇಳೆ ಮೃತಪಟ್ಟ ಯೋಧರಿಗೆ ಹುತಾತ್ಮ (Martyr, Shaheed) ಎಂದು ನಾವೆಲ್ಲಾ ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ. ಆದರೆ, ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯೇ ಈ ಪದ ಬಳಸಲ್ಲ. ಹುತಾತ್ಮ ಪದವನ್ನು ಮೃತ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಬಳಸಲ್ಲ ಎಂದು ಕೇಂದ್ರದ ರಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆಯೇ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಭಾರತದ ಸಂಸತ್‌ಗೆ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಹುತಾತ್ಮ ಪದದ ಬದಲಿಗೆ ಬೇರೆ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ಸೇನೆಗೆ ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾದರೇ, ಕರ್ತವ್ಯದ ವೇಳೆ ಮೃತ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಹುತಾತ್ಮ ಪದವನ್ನು ಏಕೆ ಬಳಸಲ್ಲ, ಬೇರೆ ಯಾವ ಪದ ಬಳಸಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಫುಲ್ ಡೀಟೈಲ್ಸ್ ಇಲ್ಲಿದೆ ನೋಡಿ (Ministry of Defence clarification).

ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಹುತಾತ್ಮ ಪದ ಬಳಸಲ್ಲ! ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಯೋಧರು ಕರ್ತವ್ಯದ ವೇಳೆ ಮೃತಪಟ್ಟರೇ, ಅವರನ್ನು ನಾವು ಹುತಾತ್ಮರು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ. ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವರು ಹುತ್ಮಾತರು ಎಂಬ ಪದ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ, ಕೇಂದ್ರದ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟನೆ ನೀಡಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳು ಕರ್ತವ್ಯದ ವೇಳೆ ಪ್ರಾಣ ತ್ಯಾಗ ಮಾಡುವ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ “ಹುತಾತ್ಮ” ಪದವನ್ನು ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಹಾಗಾದರೇ, ಕಳೆದ ಹಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈ ವಿಷಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚರ್ಚೆಗೆ ಏಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಗೆ ಬರುತ್ತಿದೆ?

‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದದ ಕುರಿತು ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಹೇಳಿಕೆ ಏನು? ಮಾರ್ಚ್ 28 ರಂದು, ಸಂಸತ್‌ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಡಾ ಶಂತನು ಸೇನ್ ಅವರು ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದದ ಕುರಿತು ಕೇಳಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ರಕ್ಷಣಾ ಖಾತೆ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವರು ಉತ್ತರಿಸಿದರು. ಕರ್ತವ್ಯದ ವೇಳೆ ಅತ್ಯುನ್ನತ ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದವರಿಗೆ ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದವನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ನಿಲ್ಲಿಸಿದೆಯೇ ಎಂದು ಡಾ. ಶಂತನು ಸೇನ್ ಕೇಳಿದ್ದರು. “ಭಾರತೀಯ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳಲ್ಲಿ ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ” ಎಂದು ರಕ್ಷಣಾ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವರು ಕ್ಲುಪ್ತವಾಗಿ ಸದನಕ್ಕೆ ತಿಳಿಸಿದರು.

ಈ ಬಗ್ಗೆ ಹಿಂದೆ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಲುವು ಏನು? ಸುಮಾರು ಒಂದು ದಶಕದಿಂದ, ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಅಧಿಕೃತ ಮಾನ್ಯತೆ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಸರ್ಕಾರವು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. 2013 ಮತ್ತು 2014 ರಲ್ಲಿ, ಗೃಹ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವಾಲಯವು ಆರ್‌ಟಿಐ ಅರ್ಜಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಉತ್ತರಗಳಲ್ಲಿ ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಮತ್ತು ‘ಶಹೀದ್’ ಪದಗಳನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಎಲ್ಲಿಯೂ ಬಳಸಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ.

ಡಿಸೆಂಬರ್ 2015 ರಲ್ಲಿ, ಆಗಿನ ಗೃಹ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವ ಕಿರಣ್ ರಿಜಿಜು ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳಲ್ಲಿನ ಯಾವುದೇ ಸಾವುನೋವುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲು ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಅಂತಹ ಪದಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪೊಲೀಸ್ ಪಡೆಗಳು (ಸಿಎಪಿಎಫ್) ಮತ್ತು ಅಸ್ಸಾಂ ರೈಫಲ್ಸ್ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳಿಗೂ ಬಳಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ 2021 ರಲ್ಲಿ, ಗೃಹ ಖಾತೆ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವ ನಿತ್ಯಾನಂದ ರೈ ಮತ್ತೆ ಉತ್ತರ ನೀಡಿದ್ದು, ಹುತಾತ್ಮ ಪದವನ್ನು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಬಳಸಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.

‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದಕ್ಕೆ ಆಕ್ಷೇಪವೇನು? ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಜನರು ತಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗಾಗಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ತ್ಯಾಗಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದಕ್ಕೆ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ‘ಶಹೀದ್’ ಎಂಬ ಪದವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಂನಲ್ಲಿನ ಶಹಾದತ್ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ.

‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದವು ಅದರ ಮೂಲವನ್ನು ಗ್ರೀಕ್ ಪದ ‘ಮಾರ್ಟೂರ್’ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಧರ್ಮವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸುವ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಮರಣವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ನಿಘಂಟುಗಳು ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತವೆ. ಭಾರತದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳು ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಧರ್ಮದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ತತ್ವಗಳಿಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಮುಡುಪಾಗಿ ಇಡುವುದಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ, ಅವರ ತ್ಯಾಗಕ್ಕಾಗಿ ಅಂತಹ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ತಪ್ಪು. ಸೇನೆಯ ಉನ್ನತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವರು ಹುತಾತ್ಮ ಪದ ಬಳಕೆ ತಪ್ಪು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

ಅನೇಕ ನಿವೃತ್ತ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ತಜ್ಞರು ತನ್ನ ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಯುವ ಸೈನಿಕನಿಗೆ ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಅಥವಾ ‘ಶಹೀದ್’ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಭಾರತೀಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ತಪ್ಪಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.

‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲು ಯಾವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ? ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಅಧಿಕೃತ ಮಾನ್ಯತೆ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಸರ್ಕಾರವು ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ರಕ್ಷಣಾ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು CAPF ಗಳಿಗೆ ವಿವಿಧ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಪರ್ಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ನೀಡಿದ ಸರ್ಕಾರಿ ಹೇಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ಹಿರಿಯ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತು ನಿವೃತ್ತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಹ ಸೈನಿಕರ ಮರಣವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಹುತಾತ್ಮ ಪದ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ, ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಿತು.

ಫೆಬ್ರವರಿ 2022 ರಲ್ಲಿ, ಸೇನೆಯು ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಕಮಾಂಡ್‌ಗಳಿಗೆ ಪತ್ರವೊಂದನ್ನು ನೀಡಿದ್ದು, ಕರ್ತವ್ಯದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಯುವ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ‘ಹುತಾತ್ಮ’ ಪದವನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ ಅದು ಸೂಕ್ತವಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದು, ನಿಲ್ಲಿಸುವಂತೆಯೂ ಕೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ. ಬದಲಾಗಿ, ‘ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದರು’, ‘ಕರ್ತವ್ಯದ ವೇಳೆ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು’, ‘ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ತ್ಯಾಗ’, ‘ಪತನಗೊಂಡ ವೀರರು’, ‘ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ವೀರರು ಮತ್ತು ಬಲಿಯಾದ ಸೈನಿಕರು’, ‘ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು’ ಎಂಬ ಪದಗುಚ್ಛಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ‘ಧೈರ್ಯಶಾಲಿಗಳು’, ‘ನಾವು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಧೀರರು’, ಮತ್ತು ವೀರಗತಿ/ವೀರ್ಗತಿ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ.